Trẻ có dấu hiệu còi xương suy dinh dưỡng khi cơ thể không được cung cấp đầy đủ những năng lượng cần thiết như chất đạm hay các yếu tố vi lượng khác để đảm bảo cho cơ thể phát triển. Chế độ ăn dưới đây sẽ là gợi ý cho mẹ có bé bị suy dinh dưỡng. Mẹ hãy áp dụng chế độ ăn này nhé!
Xem thêm: Tại sao trẻ bụ bẫm vẫn bị còi xương?
Nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc trẻ bị suy dinh dưỡng, thấp còi. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
- Thiếu dinh dưỡng: Nhiều mẹ nuôi bé không đúng phương pháp khi mẹ thiếu sữa, mất sữa mà lại cho bé ăn không đúng cả về số lượng và chất lượng dẫn đến việc trẻ biếng ăn sụt cân nặng. Hoặc có thể do nhiều mẹ thiếu kiến thức dinh dưỡng hoặc không có thời gian chăm sóc con cái.
- Trẻ ốm trong thời gian dài: Đặc biệt xảy ra với những trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa nhiều lần, biến chứng sau các bệnh viêm phổi, sởi, lỵ…
- Thể trạng dị tật: Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng bào thai, các dị tật sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh.
Vì thế, khi trẻ có dấu hiệu trong 2 – 3 tháng liền trẻ không tăng cân mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ để tìm hiểu nguyên nhân và có hướng điều trị tránh tình trạng để lâu trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng nặng.
Theo tiêu chuẩn cân nặng/tuổi người ta chia suy dinh dưỡng làm 3 độ:
- Suy dinh dưỡng Độ I: Trọng lượng còn 90% so với tuổi
- Suy dinh dưỡng Độ II: Trọng lượng còn 75% so với tuổi
- Suy dinh dưỡng Độ III: Trọng lượng còn dưới 60% so với tuổi
Biểu hiện trẻ bị suy dinh dưỡng
Khi thấy trẻ có một số dấu hiệu sau thì mẹ nên lưu ý nhé:
- Teo mỡ ở cánh tay, thịt nhão, lên cân chậm
- Biếng ăn, chậm mọc răng
- Teo nhỏ: mất hết lớp mỡ dưới da bụng
- Da xanh, tóc thưa rụng dễ gãy, đổi màu, chậm biết đi, quấy khóc
- Ăn kém, hay bị rối loạn tiêu hóa, đi ngoài phân sống, tiêu chảy, hay mắc các bệnh nhiễm trùng
- Cơ thể bị phù hoặc teo đét, có thể biểu hiện của thiếu vitamin gây quáng gà, khô giác mạc đến loét giác mạc. Các biểu hiện này thường hiềm gặp.
Ba mẹ nên làm gì khi trẻ có dấu hiệu bị suy dinh dưỡng
- Theo dõi sát chế độ ăn của trẻ: xem trẻ có ăn hết khẩu phần và đủ bữa không.
- Quan sát da, cơ, răng, tóc của trẻ xem có những thay đổi như trên đã trình bày.
- Quan sát sự phát triển vận động của trẻ xem có bình thường (lật, ngồi, đứng chựng, đi… có đúng với lứa tuổi).
- Thường xuyên đưa trẻ đến cơ quan y tế để kiểm tra chiều cao mỗi 1-2 tháng. Điều này giúp mẹ nhanh chóng phát hiện tình trạng bé tăng cân và tăng chiều chậm.
- Xem trẻ có thường xuyên mắc các bệnh lý nhiễm trùng không.
Chế độ chăm sóc cho trẻ bị suy dinh dưỡng, thấp còi
Với thể vừa và nhẹ (độ I và độ II), mẹ có thể điều trị tại nhà bằng chế độ ăn và chăm sóc.
- Chế độ ăn: Cho trẻ bú mẹ theo nhu cầu, bất cứ lúc nào kể cả ban đêm.
- Nếu mẹ thiếu hoặc mất sữa: Dùng các loại sữa bột công thức theo tháng tuổi, hoặc dùng sữa đậu nành (đậu tương).
- Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên cho trẻ ăn bổ sung theo tháng tuổi nhưng số bữa ăn phải tăng lên, thức ăn phải nấu kỹ, nấu xong ăn ngay.
- Tăng đậm độ năng lượng của bữa ăn bằng cách cho tăng thêm enzym (men tiêu hóa) trong các hạt nảy mầm để làm lỏng thức ăn và tăng độ nhiệt lượng của thức ăn. Cụ thể là: có thể dùng giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn cho trẻ, tức là có thể tăng lượng bột khô lên 2-3 lần mà độ lỏng của bột không thay đổi. Cứ 10g bột cho 10g giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước
Xem thêm: Mách mẹ cách chọn sữa công thức cho trẻ 0-6 tháng
Thực phẩm cần thiết mẹ nên bổ sung cho bé
Một số gợi ý về thực phẩm thiết yếu mẹ nên bổ sung thêm cho bé trong thực đơn hàng ngày sẽ tăng cường lượng dưỡng chất thiếu hụt cho bé, giúp bé tăng cân nhanh hơn.
- Gạo, bí đỏ, khoai lang, khoai tây.
- Thịt: gà, lợn, bò, tôm, cua, cá, trứng.
- Sữa bột giàu năng lượng
- Chất béo dầu, mỡ.
- Các loại rau xanh và trái cây chín.
Thực đơn cho bé bị suy dinh dưỡng cấp độ nặng (cấp III)
- Cho bé ăn nhiều bữa trong ngày.
- Tăng dần calo.
- Dùng sữa cao năng lượng: Theo chỉ định và tư vấn trực tiếp của Bác sĩ.
- Trẻ cần được ăn bổ sung theo các chế độ ăn giống như trẻ bình thường. Số lượng một bữa có thể ít hơn nhưng số bữa ăn nhiều hơn trẻ bình thường.
- Những trẻ có suy dinh dưỡng nặng kèm theo tiêu chảy hoặc viêm phổi phải đưa vào điều trị tại bệnh viện để bác sĩ tiện theo dõi và có phương pháp điều trị.
- Ngoài chế độ ăn mẹ nên bổ sung thêm cho bé một số Vitamin và muối khoáng, các loại Vitamin tổng hợp.
- Cho bé sử dụng các chế phẩm có chứa sắt chống thiếu máu.
- Sử dụng men tiêu hóa nhưng phải dùng theo chỉ định của bác sỹ.
Mẹ lưu ý: Khi chăm sóc bé bị suy dinh dưỡng thì mẹ cần giữ vệ sinh sạch sẽ cho bé, giữa nhiệt độ ổn định, ấm áp về mùa đông và thoáng mát về mùa hè, phòng đầy đủ ánh sáng để phòng ngừa bé sẽ bị ốm
Gợi ý cho mẹ một số thực đơn cho trẻ bị suy dinh dưỡng cấp độ nhẹ tại nhà
Một số mẫu thực đơn cho trẻ bị suy dinh dưỡng cấp độ nhẹ dưới đây sẽ giúp bé có thể lên cân nhanh chóng, giảm thiểu tình trạng còi xương thấp bé
Trẻ dưới 6 tháng
Cho bé bú sữa mẹ theo nhu cầu của trẻ. Chú ý chăm sóc dinh dưỡng cho mẹ để mẹ có đủ sữa nuôi con. Mẹ cần ăn đủ, ngủ tốt, làm việc nhẹ nhàng. Trường hợp mẹ không đủ sữa, phải dùng các sản phẩm sữa bột phù hợp với trẻ bị suy dinh dưỡng để thay thế sữa mẹ.
Trẻ từ 6 – 12 tháng
Cho trẻ ăn nước cháo xay trộn sữa như trên nhưng tăng thêm lượng thịt, gạo và rau củ. Trường hợp trẻ không thích ăn cháo trộn sữa thì dùng sữa cao năng lượng pha với nước sôi để ấm theo hướng dẫn mỗi ngày uống 500ml và cho ăn bột hoặc cháo xay 3 -4 bữa/ngày, trẻ ăn ít có thể tăng số bữa lên, dùng nước giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn: 10g giá đậu xanh/10g bột (giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước nấu bột).
Trẻ 13 -24 tháng
– 6 giờ: 150 – 200ml sữa cao năng lượng
– 9 giờ: Cháo thịt + rau: 200ml (1 bát ăn cơm)
- Gạo tẻ: 30g (1 nắm tay)
- Thịt nạc: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả)
- Dầu: 10ml (2 thìa cà phê)
- Rau xanh: 20g (2 thìa cà phê)
– 12 giờ: Sữa: 200ml
– 14 giờ: Chuối tiêu: 1 quả hoặc đu đủ 1 miếng
– 17 giờ: Cháo thịt (cá, tôm, trứng) + rau + dầu
Nếu trẻ đang bú mẹ vẫn phải tiếp tục cho bú và thời gian cho bú kéo dài từ 18 – 24 tháng. Khi cai sữa vẫn nên cho trẻ ăn thêm sữa bò hoặc sữa đậu nành.
Trẻ 25 – 36 tháng
– 7 giờ: Sữa cao năng lượng: 200ml
– 11 giờ: Cơm nát + thịt (cá, trứng, tôm…) + canh rau.
Cơm: 2 lưng bát (70g gạo), thịt: 50g (hoặc trứng: 1 quả), rau: 100g, dầu (mỡ): 5g
– 14 giờ: Cháo + thịt + rau + dầu: 200ml
Gạo tẻ: 30g (1 nắm tay), thịt nạc: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả), dầu: 10ml (2 thìa cà phê), rau xanh: 20g (2 thìa cà phê).
– 17 giờ: Cơm nát + trứng (thịt, cá, tôm…) + canh rau
– 20 giờ: Hỗn hợp bột dinh dưỡng: 200ml, hoặc súp: khoai tây thịt + rau + dầu (mỡ): 1 bát con.
Súp khoai tây gồm có khoai tây: 100g (1 củ to), thịt (gà, bò, lợn): 50g, bắp cải: 50g, dầu (mỡ): 1 thìa cà phê.
Mẹ có thể bổ sung thêm quả chín theo nhu cầu ăn của bé.
Ths. BS. Nguyễn Đức Minh
